Veqan heyvanlardan alınan heç bir qidaları yeməməyi əhatə edən ciddi bir pəhriz modelidir. Veqan insanlar ət, süd, yumurta və bal kimi heç bir heyvan mənşəli qidalardan istifadə etmirlər. Heyvan qidalarından alması lazım olan qida dəyərlərindən məhrum olan veqanlar onları bitkilər vasitəsilə balanslaşdırmağa çalışırlar.
Heyvan mənşəli qidalardan tələb olunan qida dəyərlərini bitkilərdən və bitki mənşəli qidalardan alaraq qarşılamağa çalışan veqanlar bu qidalanmanın təkcə sağlam deyil, həm də ətraf mühiti qorumaq, heyvan mənşəli qidaları rədd etmək və bitki mənşəli qidaları yemək məqsədi daşıdığını iddia edirlər.
Heyvan mənşəli qidaların rədd edilməsini nəzərdə tutan bitki əsaslı pəhriz modeli olan veqan pəhrizinin əsas qida mənbələri taxıllar və tərəvəzlərdir. Tərəvəzlərə əlavə olaraq, əsas veqan məhsullara taxıl, bəzi qoz, fındıq, zeytun, küncüt və avokado kimi bitki yağları, paxlalılar və bitki əsaslı ət-süd alternativləri daxildir.
Veqan pəhriz növləri
Çiy veqan – pəhrizinə riayət edən veqan insanlar yalnız çiy qidaları istehlak edirlər. Çiy veqan pəhrizi bişməmiş meyvə və tərəvəzlərdən, çiy qoz,fındıq və toxumlardan, cücərmiş və isladılmış taxıllardan, və soyuq sıxılmış yağlardan ibarətdir. Çiy veqan pəhrizinin məqsədi yeməkləri bişirməyib onun qida dəyərini azaltmaqdır.
Keto veqan – pəhrizi çox aşağı karbohidratlı, yüksək yağlı və orta proteinli pəhrizdir. Keto pəhriz heyvan mənşəli qidalarla zəngin hesab olunsa da, veqan pəhrizinə də uyğunlaşdırıla bilər. Bu pəhrizdə kalorinizin 75-80%-ni yağlardan, 10-20%-ni zülallardan və 5-10%-ni isə karbohidratlardan alırsınız. Veqan pəhrizində bu tarazlığı qorumaq üçün avokado, qoz, fındıq, kokos və zeytun yağı kimi yüksək yağlı veqan qidaları istehlak etməlisiniz.
Veqan diabetik – pəhriz bütün taxıllar, lobya, paxlalılar və liflə zəngindir. İnsana qan şəkərini idarə etməyə kömək edir.
Yüksək proteinli veqan – zülal çatışmazlığı veqan pəhrizində olan insanlarda görülən ən vacib hallardan biridir ki, onu protein tərkibli bitki qidaları məsələn, kinoa, lobya, fındıq, yulaf və s. ilə tamamlamaq mümkündür.
Balanslaşdırılmış veqan – pəhrizləri də təbii olaraq iltihab əleyhinə xüsusiyyətlərə malikdir. 2-ci tip şəkər, ürək və xərçəng kimi xəstəliklərlə əlaqəli iltihabı daha az heyvan mənşəli qidalar istehlak etməklə azaltmaq mümkündür.
Aralıq dənizi veqan – meyvə, tərəvəz, taxıl, lobya, qoz-fındıq və doymamış yağlarla zəngin bir pəhrizdir. Orijinal Aralıq dənizi pəhrizindən fərqli olaraq, balıq, süd məhsulları və yumurta ehtiva etmir. Bu pəhriz kifayət qədər protein, vitamin və mineral qəbulunu təmin etmək üçün müxtəliflik olduğu müddətcə təhlükəsiz pəhriz hesab olunur.
4-ə qədər veqan – qidalanma növündə saat 16:00-dan sonra qida istehlakı yoxdur. Çiy və bişmiş tərəvəz və meyvələrə üstünlük verilir.
İnkişaf etməkdə olan veqan – pəhrizində çox yüngül bişmiş tərəvəz əsaslı qidalara, tərəvəzlərə və çiy halda istehlak edilə bilən bitki mənşəli məhsullara üstünlük verilir.
Veqan qidalanmanın faydaları və zərərləri
Veqan pəhrizinin potensial faydaları dedikdə, arıqlamağa kömək edə bilər, daha sağlam həzm sistemini dəstəkləyir, dərini təmizləyir, artrit ağrısını aradan qaldırır, qan şəkərini aşağı salır və böyrəklərin sağlamlığını gücləndirdiyini özündə əks etdirir. Hipertoniyaya qarşı effektiv qidalanma modeli hesab olunur. İltihab əleyhinə təsirinə malik olduğu üçün bağırsaq sağlamlığına da faydalıdır. Veqan pəhriz düzgün planlaşdırılmadıqda müəyyən qida maddələrinin əskikliyi ilə nəticələnə bilər. Bunlara B12, D vitamini,sink,yod, omeqa-3, zülal,dəmir, kalsiyum və enerji əksikliyi daxildir.
