Dəmir nədir?

Dəmir bədənin oksigen daşınması və enerji istehsalı proseslərində mühüm rol oynayan vacib mineral və mikroelementdir. Xüsusilə, qırmızı qan hüceyrələrində hemoqlobin zülalının istehsalında iştirak edərək oksigenin bütün bədənə daşınmasını təmin edir. Bədəndəki dəmirin təxminən 6%-i digər həyati zülallarda, 25%-i isə ferritin adlı qan zülalında toplanır. Dəmir immunitet sisteminin funksiyalarının dəstəklənməsi və ümumi hüceyrə sağlamlığının qorunmasında mühüm yer tutur.

Dəmirin əsas funksiyaları

Dəmir bədəndə bəzi hormonların istehsalı üçün lazımdır. Bədəndə dəmir enerji istehsalını, əzələ funksiyalarını və ümumi metabolik prosesləri qorumaq üçün vacibdir.

Dəmirin əsas funksiyaları aşağıdakılardır:

Hemoqlobin istehsalına töhfə vermək və oksigenin ağciyərlərdən bədən toxumalarına daşınmasını təmin etmək;

Mioqlobin quruluşunda iştirak edərək əzələlərə oksigen daşımaq və əzələ funksiyalarını dəstəkləmək;

Hüceyrə enerji istehsalında rol oynayan fermentlərin funksiyasını dəstəkləmək;

İmmunitet sistemini gücləndirən hüceyrələrin istehsalını dəstəkləmək;

Mərkəzi sinir sisteminin inkişafında və fəaliyyətində iştirak etmək;

Sərbəst radikalların zərərinə qarşı müdafiə mexanizmlərinə kömək etmək.

Tərkibində dəmir olan qidalar hansılardır?

Bədəndə dəmir mineralının gündəlik qəbulunu təmin etmək və dəmir çatışmazlığı əlamətlərini aradan qaldırmaq üçün qidalanma rejimi dəmirlə zəngin qidalar baxımından kafi olmalıdır. Dəmirlə zəngin qidalar fındıq, fıstıq, badam, küncüt, püstə və balqabaq toxumu, hinduşka və ördək kimi quşların əti, mal əti və qoyun kimi qırmızı ət, tünd yaşıl yarpaqlı tərəvəzlərdən  kələm, ispanaq və kələm, balıq, yumurta, paxlalı bitkilərdən noxud, quru lobya və mərcimək, taxıllardan buğda, kəpək və yulaf, keçiboynuzu bəkməzi, bal, ağcaqayın siropu, qurudulmuş meyvələrdən kişmiş, gavalı, qurudulmuş tut, əncir, xurma və şaftalı, kəklikotu, kimyon, zəncəfil, keşniş və köri kimi ədviyyatlardır.

Dəmirin faydaları

Dəmir vücudumuzun həyati fəaliyyətini həyata keçirə bilməsi üçün lazım olan ən vacib vitamin və minerallardan biridir. Bədən tərəfindən istehsal olunmadığı üçün qidalarla kifayət qədər miqdarda dəmir qəbul edilməlidir. Dəmirin faydalarını aşağıdakı kimi sıralamaq olar:

İmmunitet sisteminizi gücləndirir və xəstəliklərdən qoruyur;

Anemiyanın qarşısını almağa kömək edir;

Uşaqların böyüməsinə və inkişafına töhfə verir;

Sümük və əzələ sağlamlığını dəstəkləyir;

Diş sağlamlığını qorumağa kömək edir;

Dərinin sağlamlığını dəstəkləyir,

Beyin sağlamlığını qorumağa kömək edir. Yaddaşı gücləndirir və unutqanlıq kimi sağlamlıq problemlərinin qarşısını alır;

Enerjili hiss etməyinizə vəsilə olur;

İdmanda performansınızı artırmağa kömək edir.

Dəmir çatışmazlığı simptomları və zərərləri

Dəmir çatışmazlığı və artıqlığı bədəndə müxtəlif sağlamlıq problemlərinə səbəb ola biləcək iki əks vəziyyətdir. Dəmir çatışmazlığının simptomları insandan insana dəyişə bilər. Dəmir çatışmazlığının simptomlarına halsızlıq, yorğunluq, dırnaqlarda zəiflik, ürək döyüntüsü, saç tökülməsi, başgicəllənmə və gözlərdə qaralma kimi bəzi sağlamlıq problemləri daxildir. Ancaq dəmir çatışmazlığı müalicə olunmazsa və ciddi həddə çatarsa, ürək çatışmazlığına səbəb ola bilər. Yüksək dəmir yəni, hemokromatoz genetik bir vəziyyət və ya həddindən artıq dəmir əlavəsi nəticəsində inkişaf edir və orqanlarda dəmir yığılmasına səbəb ola bilər ki, bu da qaraciyərin zədələnməsinə, oynaq ağrılarına və ürək problemlərinə səbəb ola bilər. Həddindən artıq vitamin dəmir qəbul etsəniz, hüceyrələrin vaxtından əvvəl qocalmasına və mədəaltı vəzi və qaraciyər kimi bəzi orqanların zədələnməsinə səbəb ola bilər. Hər iki vəziyyət erkən diaqnoz və düzgün müalicə ilə idarə edilməlidir. Bədəndə dəmir çatışmazlığının simptomları bir çox şəkildə müşahidə edilə bilər. Dəmir çatışmazlığının ən çox görülən əlamətləri bunlardır:

Diqqət çatışmazlığı və konsentrasiya pozğunluqları;

Xroniki baş ağrıları və yorğunluq;

Bədəndə, xüsusən də əllərdə və ayaqlarda uyuşma hissi;

Dəridə solğun görünüş, dodaqlarda rəngsizlik və çat əmələ gəlməsi;

Ağız küncündə yaralar, ton bərabərsizliyi və quruluq;

Saç tökülməsi və qırılması;

Dırnaqların asanlıqla qırılması və zəifləməsi;

Nəfəs darlığı və tez-tez ürək döyüntüləri;

Depressiya və psixi sağlamlıq pozğunluqları;

Yuxu problemləri və ya adi halda çox yatmaq;

Buz, torpaq, gil, təbaşir və ya kağız kimi müxtəlif əşyalar yemək istəyi;

Yoluxucu xəstəlikləri sağlam insanlardan daha asan tutmaq.