B12 vitamini nədir?
Kobalamin olaraq da bilinən B12 vitamini bədən tərəfindən istehsal oluna bilməyən, süd məhsulları, balıq və ət kimi məhsullarında olan, qırmızı qan hüceyrələrinin meydana gəlməsində, beyin və sinir funksiyalarında və DNT (Dezoksiriboza nuklein turşusu) istehsalında mühüm rolu olan suda həll olunan bir vitamindir. B12 istehlak edilən qidalardan proteinə bağlanır və mədədə fermentlər və xlorid turşusu tərəfindən sərbəst formaya çevrilir. Vitamin B12 (kobalamin) bədənin qan və sinir hüceyrələrini sağlam saxlamağa və DNT-nun yaranmasına kömək edir. Bundan əlavə, B12 vitamini immunitet sistemini gücləndirir və zülal mübadiləsində iştirak edir.
B12 səviyyəsinin 300 pg/ml-dən yuxarı olması normal dəyər hesab olunur. Limit 200-300 pg/mL arasındadır və 200 pg/ml-dən aşağı olması B12 çatışmazlığını göstərir. Bədənin B12 vitamini ehtiyacı gündəlik 2-3 mkq təşkil edir. Hamilə və südverən qadınlarda B12 vitamininə gündəlik ehtiyac daha yüksəkdir. Vitamin B12 maddələr mübadiləsini stimullaşdıraraq əhval-ruhiyyəyə təsir edən və stressin mənfi təsirlərini azaldaraq həm də arıqlamağa dəstək verən bir vitamin növüdür.
B12 vitamininin faydaları
B12 sinirlərin zədələnməsinin qarşısını alır, məhsuldarlığı təmin edir, bədən hüceyrələrinin əmələ gəlməsini, özünü yenilənməsini və uzunömürlülüyünü təmin edir. Eyni zamanda B12 sinir uclarının normal inkişafını asanlaşdıran vitaminlər sırasındadır. B12 faydalarını aşağıdakı kimi sıralamaq olar:
Sinir sisteminin tez və düzgün işləməsini təmin edir;
B12 vitamini tərkibindəki üzvi birləşmələr sayəsində bədəndəki enerjini artırır;
Fol turşusu ilə birlikdə işləyir və anemiyaya qarşı təsirlidir;
Karbohidratları enerjiyə çevirərək şəkərdən istifadəni yaxşılaşdırır;
Qanda amin turşusunun (homosistein) miqdarını azaldaraq ürək və damar xəstəliklərinin qarşısını alır.
B12 çatışmazlığı və əlamətləri
B12 çatışmazlığı qan azlığı, yorğunluq, yaddaş problemləri, əl və ayaqlarda uyuşma, iştahsızlıq və çəki itkisi, ağızda xoralar, qidalanmanın pozulması nəticəsində nəfəs darlığı və solğun dəri rəngi kimi simptomlara səbəb olan vitamin çatışmazlığı, vitaminlərin mənimsənilməsinə maneə törədən maddələr mübadiləsi pozğunluğu və bəzi dərman preparatlarının istifadəsidir.
B12 çatışmazlığı anemiyası bədənin qırmızı qan hüceyrələrini istehsal etməsi üçün lazım olan B12 vitamininin kifayət qədər olmamasıdır. B12 çatışmazlığı anemiyası yorğunluq, təngnəfəslik və baş ağrısı ilə yanaşı, həzm pozğunluğu, iştahsızlıq, ishal, ağızda yaralar, anlayış və mühakimə qabiliyyətinin dəyişməsi, əzələ zəifliyi, depressiya, tarazlıq və koordinasiya ilə bağlı problemlərə səbəb olur.
B12 çatışmazlığının səbəblərindən biri olan anemiya hamilə qadınlarda vaxtından əvvəl doğuşa, az çəkiyə və körpənin ölü doğulmasına səbəb ola bilər. B12 çatışmazlığı ilə uşaqlar böyümə geriliyi, diqqətin yayınması, öyrənmə və qavrayış funksiyalarının azalması ilə qarşılaşa bilər.
B12 vitamini çatışmazlığı əlamətlərinə anemiya, yorğunluq və aşağı enerji, nəfəs darlığı və ürək döyüntüsü, əllərdə, qollarda və ayaqlarda uyuşma, unutqanlıq kimi yaddaş problemləri, dərinin rəngsizləşməsi və üşümə, depressiya, əsəbilik və narahatlıq kimi əhval dəyişiklikləri, diqqət və konsentrasiyada çətinlik, saç tökülməsi, əzələ zəifləməsi, ishal, qəbizlik, ürəkbulanma kimi mədə-bağırsaq problemləri, kilo itkisi, görmə problemləri və körpələrdə və uşaqlarda inkişafda zehni gerilik daxildir.
B12 ilə zəngin olan qidalar
B12 vitamini bədən tərəfindən istehsal oluna bilmədiyi üçün onu heyvan mənşəli qidalardan əldə etmək olar. Süd məhsulları da daxil olmaqla, heyvan mənşəli məhsullar B12 vitamininin ən yaxşı mənbəyidir. Bədəni B12 vitamini ilə təmin edə bilən qidalar qırmızı ət və toyuq kimi proteinlə zəngin qidalar, tuna və qızılbalıq kimi dəniz məhsulları, qaraciyər, böyrək, yumurta, qatıq və pendir kimi süd və süd məhsulları, ispanaq, çuğundur, göbələk və kartof kimi tərəvəzlər, paxla, noxud və mərci kimi paxlalılar aiddir. Tərkibində antioksidantlar, flavonoidlər və lif olan alma ilə yanaşı, banan, avokado, qaragilə və manqo kimi meyvələrdə B12 vitamini var.
