“SAD” nədir?
Mövsümi affektiv pozğunluq (SAD) fəsillərdəki dəyişikliklərlə əlaqəli bir depressiya növüdür ki, hər il təxminən eyni vaxtda başlayır və bitir. SAD (Seasonal Affective Disorder) olan əksər insanlarda simptomlar payızda başlayır və qış aylarına kimi davam edir, enerji azalır və əhval pozulur.
Mövsümi affektiv pozğunluq və ya SAD hər 15 nəfərdən birində təxmin edilir. Bu vəziyyət “qış depressiyası” kimi də tanınır. Böyük Britaniyada əhalinin 2 faizi bu vəziyyəti ciddi şəkildə yaşayır, 20 faizi isə daha yüngül simptomlar göstərir. Ancaq bu vəziyyətdən yalnız 12 faiz xəbərdardır.
SAD, payız və qışda daha qısa və qaranlıq günlərdən qaynaqlanır. Tədqiqatlar göstərir ki, günəş işığının olmaması beynin hipotalamusunun düzgün işləməsinə mane olur, bu da yuxuya səbəb olan melatonin hormonunun istehsalının artmasına və xoşbəxtlik hormonu serotonin istehsalının azalmasına səbəb olur. Bu dövrdə sirkadiyalı ritmlərimiz pozula bilər. SAD qadınlarda dörd dəfə daha çox rast gəlinir. D vitamini səviyyəsinin aşağı olması depressiya ilə bağlıdır və qış aylarında bədənimiz günəş işığının olmaması səbəbindən kifayət qədər D vitamini istehsal edə bilmir.
“SAD” ilə mübarizə aparmaq üçün üsullar
1.SAD simptomları yaşayanların bədənləri tamamilə fərqli şeylərə – nişastalı və şəkərli qida istəklərinə müqavimət göstərməkdə çətinlik çəkə bilər, lakin bu növ qidalar qan şəkərinin sürətlə aşağı düşməsinə və daha çox yemək istəyinə səbəb olur. Qan şəkərinin səviyyəsini pozmayacaq kompleks (və ya aşağı təsirli) karbohidratlar yemək tövsiyə olunur. Şəkər istəyinin qarşısını almaq üçün banan və alma kimi liflə zəngin meyvələr, qoz-fındıq, lobya, tam taxıl və brokoli kimi tərəvəzlər, həmçinin proteinlə zəngin qidalar istehlak etmək yaxşı olardı.
2.Günəş işığında gəzinti əhvalınızı yüksəldə bilər. Təbiətlə əhatə olunmaq orqanizmə D vitamini istehsalını artırmaq imkanı verməklə yanaşı, stress, narahatlıq və yüksək təzyiq kimi problemlərin azalmasına kömək edə bilər. Günə başlamaq üçün ilk iki saatda çöldə günəş almaq faydalıdır. Əgər gününüzün çox hissəsini ofisdə keçirirsinizsə, fasilə vermək üçün fürsətlər tapın və mümkünsə təbii işıq almaq üçün pəncərələrin yanında işləyin.
3.Əhval-ruhiyyəni yaxşılaşdırmaq üçün atmosferi dəyişdirən efir yağlarından istifadə əhvalınızı yüksəldə bilər. Aromaterapiya duşu və vanna yağları ilə duş qəbul etmək və ya biləklərinizə müxtəlif yağlar çəkmək asan rahatlama təmin edə bilər.
4.Ürək döyüntüsünün artması əhval-ruhiyyəni artıran endorfinlərin ifrazını təmin edir və stressin öhdəsindən gəlməyə kömək edir. Buna görə də təbiətdə məşq etmək faydalı təsir bağışlaya bilər.
5.Yoqa tez-tez SAD-dan əziyyət çəkən insanlara narahatlıq və kədərlərinin aradan qalxacağını görməyə kömək edir. Bunun müvəqqəti olduğunu görmək insanlara azadlıq, şəxsi təşəbbüs və tarazlıq hissi verir.
6.İşıq terapiyası – həqiqi günəş işığını əvəz edə biləcək texnologiyalar da var. İşıq qutuları və ya SAD lampaları iş masasında bədən hüceyrələrini günəş işığı kimi qəbul edən süni işığa məruz qoymaq üçün istifadə edilə bilər. Gündə 20-60 dəqiqə ərzində 10.000 lüks sərin ağ floresan işığın alınması fərq yarada bilər.
